Vorig jaar hielden we een brede bevraging bij de inwoners van de Scheldevallei. Er bereikte ons heel wat positieve input, maar ook een aantal vragen, opmerkingen en bezorgdheden. Via deze weg willen we hierop een antwoord bieden. We behandelen in aparte artikels de diverse thema's:
- Draagkracht van ons gebied en overlast door toerisme
- Landbouw onder druk
- Wat met mijn eigendom?
- Versnipperd park met vele kleinere natuurgebieden
- Industrie en evenementen in conflict met natuur
Industrie en evenementen in conflict met natuur
Een Nationaal Park is meer dan een afgesloten natuurreservaat. Hoewel er heel veel verschillende soorten Nationale Parken zijn afhankelijk van de lokale situatie is er internationaal wel een algemeen definitie opgesteld:
Een Nationaal Park is een park waarbinnen de bescherming van de natuur op de eerste plaats komt, zij het vrijwel altijd in afstemming op menselijke activiteiten (met name recreatie, vaak ook bosbouw, landbouw, jacht en visserij, soms mijnbouw) in en rond het Nationaal Park.
Er zijn een aantal vragen gesteld en opmerkingen gemaakt over die mogelijke conflicterende situaties tussen menselijke activiteit en de natuurbescherming.
Slimme zonering van activiteiten
- Enerzijds wil men rust en stilte, anderzijds gaat men evenementen, concerten, wandelen, fietsen en recreatie promoten dus net meer lawaai en onrust maken.
We werken inderdaad aan de uitbouw van een beleid rond vermindering van licht- en geluidsimpact op de natuur en omgeving. Stilte en verduistering zijn essentiële ambities voor de Scheldevallei. Maar dat mensen graag natuurgebieden bezoeken is een feit. Het is ook iets dat we toejuichen. Wat de natuur doet met je lijf en je hoofd, daar kan geen medicijn aan tippen. Slechts vijf minuten in het groen is al voldoende om je gelukkiger te voelen, een beter zelfbeeld te krijgen én je bloeddruk te laten dalen. Dat kan met wandelen, fietsen, bootje varen, tuinieren ... Maar we zijn ook niet blind voor het feit dat hoe meer mensen in de natuur rondlopen, hoe meer diezelfde natuur onder druk komt. Essentieel is dus het werken met slimme zonering. Je hebt de waardevolle natuurgebieden en daarnaast zones gecombineerd met o.a. landbouw, maar ook daar zijn de natuurwaarden sturend. En tenslotte is er nog een zone om de druk op de natuur breder te spreiden. Denk aan de wandel- en fietsinfrastructuur buiten het park. Daarom ook dat het essentieel is om in te zetten op de groene verbindingen en open ruimte tussen onze grote natuurkernen.
Nationaal Park Scheldevallei wil belangrijke activiteiten zoals wandelen met honden, vissen, en watersport, trailrunnen, mountainbiken en gravelbiken stimuleren. Maar we bekijken hierbij in overleg hoe we deze activiteiten optimaal kunnen zoneren. Ook de locaties voor activiteiten zoals concerten en andere evenementen worden steeds heel zorgvuldig uitgekozen.
Een bovenlokale structuur zoals een Nationaal Park biedt betere garanties om die conflicten tussen natuur en menselijke activiteit gecoördineerd aan te pakken.
Vergroening van de binnenvaart
- De Schelde is nog altijd een drukke vaarroute, wat ook veel uitstoot voor de natuur teweegbrengt.
De Schelde en haar bijrivieren hebben door hun economische functie mee het landschap gevormd. Hierbij horen uiteraard de (kunst)steden Antwerpen, Gent, Aalst en Dendermonde met daartussen pittoreske (vissers)dorpen, de abdijen van Hemiksem en Bornem, de kastelen van Wissekerke, Bornem en Laarne, nautische relicten en historische scheepswerven, de veren, de kleiputten en steenbakkerijen. Ze herbergen schatten aan verhalen over het leven in deze regio doorheen de tijd.
Onze streek gedijt op een geschiedenis die grotendeels bepaald wordt door het ritme van het water. Daar duiken talloze verhalen op: over de overstromingen, scheepswerven, over vissers, steenbakkers, brouwers en veermannen, over die van de overkant… Het rivierennetwerk is de drager en verbinder van oude en nieuwe verhalen.
Foto: Scheepvaartmuseum Baasrode (c) David Samyn
Naast dit romantische beeld is er natuurlijk ook mindere aangename kant van industriële en andere vervuiling van onze rivieren. Dit blijft misschien wat onderbelicht in onze plannen. Maar we nemen dit zeker mee. Er zijn ook best wel wat hoopvolle recente ontwikkelingen. Zo werd op 23 juni 2023 de Green Deal Binnenvaart ondertekend door bijna 90 partijen en daarmee officieel gelanceerd. In dit traject wordt getracht om zichtbare verandering te creëren waarbij verschillende mijlpalen moeten zorgen voor meer vergroening in de Vlaamse binnenvaart tegen 2026, 2030 en tot slot 2050.
Want net als vele andere sectoren staat de binnenvaart voor de grote uitdaging om duurzamer te worden. Hiervoor werden op Europees, nationaal en regionaal niveau doelstellingen voor de binnenvaart bepaald rond drie kapstokken: emissies reduceren, milieubewuste mobiliteit stimuleren en een modal shift realiseren. Het einddoel? Een zero-emissie logistieke sector en dus ook een zero-emissie binnenvaart tegen 2050. Want dat komt zowel het klimaat als de lokale luchtkwaliteit ten goede.
De acties worden geclusterd binnen vier thematische werkdomeinen:
- Technologische oplossingen voor een groene binnenvaart
- Financiële oplossingen voor een groene binnenvaart
- Beleid dat een groene binnenvaart stimuleert
- Implementatie voor een groene binnenvaart.
Dus ook hier evolueert er heel wat. De vergroening van de binnenvaart is iets dat we als Nationaal Park zeker mee zullen opvolgen. Misschien kunnen we die Green Deal Binnenvaart ook mee ondertekenen …
Foto: Doop OP STROOM, eerste elektrische veerboot op de Schelde (c) MDK
Proper water
Sowieso hebben we - naast de binnenvaart - in het algemeen veel aandacht voor het verbeteren van de waterkwaliteit van de Schelde en haar bijrivieren. De voorbije decennia is de kwaliteit er al met rasse schreden op vooruitgegaan, maar er ligt zeker nog werk op de plank.
Overstorten zijn ze een bron van vervuiling en in natte gebieden is de impact van de vervuiling nog groter. Langs de Schelde, Rupel en Durme komen verschillende knelpuntlocaties voor waarbij overstortactiviteiten de kwaliteit van het leefmilieu ondergraven. Daarom plannen we de overstorten met de grootste impact op natte natuur versneld weg te werken.
Ook eutrofiëring of vermesting van water is zeer nadelig voor het leven in het water o.a. door het risico explosieve algengroei en een tekort aan zuurstof. Om dit tegen te gaan wil Nationaal Park Scheldevallei de waterzuiveringsinstallaties die nutriënten zoals fosfaten niet zuiveren, laten aanpassen.
Tenslotte heeft ook de lozing van huiselijk afvalwater zonder zuivering in de natuur een grote impact in natte natuur. Daarom plannen we om milieuvriendelijke lokale waterzuiveringsinstallaties, waar planten het werk doen, te installeren op plekken waar riolering te duur is. Dikwijls zijn dit ook plekken die dicht bij natuur liggen.
Foto: Voorbeeld kleinschalige biologische zuivering van afvalwater (c) Yves Adams, vilda
Wat met Tomorrowland enzo?
- Een vraag zal zijn hoe je natuurbehoud en natuurversterking kan combineren met bijvoorbeeld een evenement als TML en de uitbouw hieromtrent dat reeds door Vlaanderen werd aangekondigd (entertainmentcampus in de Rupelstreek) ... Volgens mij zit je al aan het draagkracht dat de natuur kan verdragen. Gezien de plannen zal dit verder onder druk komen te staan.
We moeten de natuur niet enkel wegstoppen in reservaten. Ook een bedrijfsleider wil dat zijn kinderen opgroeien op een gezonde plek. En ook hij of zij gaat op vakantie naar de meest schitterende plaatsen met veel prachtige natuur en cultuur. Het is dus belangrijk om de economie en de natuur met elkaar te verzoenen en om over de tegenstellingen heen te stappen. We willen ook bedrijven met de natuur verbinden. Dit gaat o.a. over de evolutie naar een circulaire economie, waarbij de natuur als onderdeel en partner van de bedrijfsvoering geldt. Bedrijven grenzend aan natuurgebieden kunnen dit slim gebruiken voor hun personeel. Denk maar aan de middaglunch in de natuur of tussendoor de mogelijkheid om even te gaan sporten? Anders naar zo'n natuurgebied kijken kan heel wat economische voordelen hebben.
Specifiek m.bt. tot Tomorrowland begrijpen we dat dit geen evidente combinatie is. Toch proberen we ook hier kansen te zien. In overleg en samenwerking met We are one World (het bedrijf achter Tomorrowland) moet er worden gezocht naar natuurcompensatie voor de festivalcamping.
Ze hebben zelf recent Love Tomorrow georganiseerd. Een conferentie over het inspireren van zoveel mogelijk mensen om duurzaam te gaan of blijven leven. Je kon er inspirerende sprekers, hands-on workshops, een duurzame modeshow, muziek en kunst ontdekken. Duurzaamheid staat ook bij hen op de agenda. Het is aan ons als Nationaal Park om van die opportuniteit gebruik te maken. Sowieso komen we met het label Nationaal Park bij zo een grote spelers in veel sterkere rol als gesprekspartner aan tafel.
Foto: Trollenbos provinciaal domein De Schorre (c) Toerisme Scheldeland