Nationaal Park Scheldevallei
Tussen Gent en Antwerpen kronkelt een prachtige ketting met blauwe en groene parels: Nationaal Park Scheldevallei. De eeuwenlange interactie tussen mens en natuur maakt dat dit gebied bovendien een zeer rijk historisch verleden heeft. In 2021 werd ook een belangrijke stap gezet naar een rijke toekomst: de kandidatuur om met de Scheldevallei door te groeien tot een ‘Nationaal Park’ werd ingediend. Nadat we werden opgenomen in de shortlist van kandidaten kregen we meer dan een jaar de tijd om onze plannen uit te werken. En op 13 oktober 2023 was het zover en kregen we groen licht: Nationaal Park Scheldevallei is een feit. Op deze pagina vind je meer informatie over het traject en onze toekomstplannen.
Vlaamse Parken
Nationaal Park Scheldevallei is een van de Vlaamse Parken. In het totaal zijn er vier Nationale Parken en vijf Landschapsparken. Elk park heeft een uniek karakter met bijzondere natuur, landschap en erfgoed. Er zijn bossen die bruisen van leven en zandvlakten die doen denken aan woestijnen. Je vindt er plekken waar natuur, landbouw, cultuur en geschiedenis met elkaar verweven zijn.
- Nationaal Park Hoge Kempen
- Nationaal Park Bosland
- Nationaal Park Brabantse Wouden
- Landschapspark Zwinstreek
- Landschapspark Vlaamse Ardennen
- Landschapspark Maasvallei
- Landschapspark Hart van Haspengouw
- Landschapspark Grenzeloos Bocageland
Hier stroomt schoonheid
In Nationaal Park Scheldevallei wisselen machtige stukken riviernatuur af met pittoreske dorpjes, prachtige kastelen en weidse velden. Het is een gebied dat smeekt om ontdekt te worden.
Je kan hier terecht voor een bijzonder stukje natuur dat je nergens anders in ons land aantreft. En zelfs op de rest van het Europese continent is onze zoetwatergetijdennatuur met haar slikken en schorren – de mangrove van Europa – best zeldzaam. Dat die getijdennatuur met zoute, brakke en zoete zones ook nog eens zo diep landinwaarts terug te vinden is, is echt uniek!
De vele jaagpaden, het doorvlochten tragewegennet, de unieke veren, ... zorgen voor eindeloos fiets- en wandelplezier. En ontdek de typische belevingen aan het water: scheepswerven, authentiek vissersdorpjes, getijdenmolens, wijmenteelt, prachtige Kastelen van de Schelde, ...
Een Nationaal Park wat is dat?
Reeds in 1872 werd het eerste nationale park ter wereld opgericht: National Park Yellowstone in de Verenigde Staten (foto). De decennia erna onstonden er honderden Nationale Parken. Er was onderling weinig gelijkvormigheid wat betreft bescherming, gebruik en omvang. Daarom werden er in 1969 binnen de internationale natuurbeschermingsorganisatie IUCN afspraken gemaakt over wat een Nationaal Park eigenlijk is:
- De hoofdfunctie van een Nationaal Park is natuurbehoud in een beschermd een voldoende groot gebied.
- Menselijke activiteit, zoals recreatie, maar vaak ook bosbouw, landbouw, jacht en visserij, is zeker mogelijk in en rond een Nationaal Park.
Belangrijke hefboom
Uit (inter)nationale studies blijkt dat het label Nationaal Park een motor voor streekontwikkeling is:
- € 1 geïnvesteerd, levert minstens € 10 op voor de lokale gemeenschap.
- Het label is wereldwijd één van de sterkste merken voor toerisme.
- Het is een hefboom tot heel wat directe en indirecte jobs.
- De bewoners zijn de eerste gebruikers van de recreatieve mogelijkheden.
- En last but not least: meer natuur in de buurt verhoogt de levenskwaliteit en de gezondheid voor de omwonenden.
Nationale Parken in Vlaanderen en Wallonië
In Vlaanderen heeft sinds 2006 de Hoge Kempen het statuut Nationaal Park. De Vlaamse overheid erkende in 2023 nog drie extra Nationale Parken met internationale uitstraling waaronder dus de Scheldevallei.
En ook over taalgrens beweegt er wat: in Wallonië zijn in 2022 twee Nationale Parken opgericht.
Wat is nu juist een Nationaal Park Vlaanderen?
- Een erkend, geografisch afgebakend gebied van voldoende grote omvang met een uitzonderlijke natuurwaarde en een internationale uitstraling.
- Het beheer is gericht op het bereiken van een duurzame bescherming en ontwikkeling van landschapsecologische processen en de bijhorende ecosystemen, habitats en soorten.
- Het unieke natuurlijke milieu, landschap en erfgoed bieden mogelijkheden tot toeristisch recreatieve ontwikkeling en promotie, echter steeds binnen de draagkracht van de natuur en haar omgeving.
- Via principes van co-creatie levert het Park een bijdrage aan de duurzame economische en sociale ontwikkeling van de bewonersgemeenschap en ondernemers uit de onmiddellijke omgeving.
Nationaal Park Scheldevallei
Enkele cijfers ...
Onze natuurkern: oppervlakte
Een Nationaal Park Vlaanderen moet een voldoende omvang hebben en voldoende aaneengesloten zijn om de aanwezige soorten en habitattypen duurzaam te kunnen in stand houden. De oppervlakte van de natuurkern moet bij de start minimaal 5000 ha en na 24 jaar gegroeid zijn tot minimaal 10.000 ha natuurkern.
Nationaal Park Scheldevallei voldoet aan deze voorwaarden. Vandaag functioneert dit valleigebied ecologisch al als één geheel dankzij het rivierennetwerk en de volgehouden innovatie in natuur- en landschapsontwikkeling. De huidige natuurkern heeft reeds een oppervlakte van meer dan 8000 ha.
De oppervlakte potentieel uitbreidingsgebied natuurkern op 24 jaar bedraagt 4761 ha. Bij een maximale invulling komen we dan aan meer dan 12.000 ha . Dit gaat allemaal over reeds beslist en bestaand natuurbeleid (VEN-gebied, Habitatgebied en Sigmagebieden met natuurbestemming). We snijden hiervoor dus geen nieuwe gronden aan die nog niet via andere plannen reeds bestemd zijn om natuur te worden.
Onze natuurkern: kwaliteit
Zoals reeds gezegd ligt de hoofdfunctie van een Nationaal Park op natuurbehoud. Hierbij is het natuurlijk essentieel dat er volop ingezet wordt op een hoge natuurkwaliteit. In Vlaanderen werken we met vier types natuurbeheerplannen, afhankelijk van het ambitieniveau voor de ecologische functie. Waarbij type 3 wordt aanzien als de hoogste natuurkwaliteit en type 4 nog eens stapje hoger is nl. een natuurreservaat (Meer info natuurbeheerplannen)
In een Nationaal Park moet na 10 jaar minstens de helft van de natuurkernen effectief onder natuurbeheerplan type 3 of 4 liggen. In de Scheldevallei is dat op dit moment net boven de 20% en hebben de natuurbeheerders de intentie om dit binnen 10 jaar op te krikken tot meer dan 60%.
Nationaal Park Scheldevallei
Ons verhaal ...
Uniek in Europa is onze dynamische getijdennatuur
Een thuis voor heel wat uitzonderlijke dieren en planten
Onze getijdennatuur met zoute, brakke en zoete zones zo diep landinwaarts is echt uniek in Europa! In dit deel van de Scheldevallei is de getijdenwerking op zijn sterkst met dagelijkse verschillen tot wel zes meter. Dit maakt dat het uitzicht nooit hetzelfde is.
Daarnaast herbergen we hier best wel wat waardevolle diertjes en plantjes. Zo koos de otter de Scheldevallei uit voor zijn ‘comeback’ in Vlaanderen. Iconisch zijn zeker ook de spindotterbloem, de wilgenvloedbossen, de bever, de grutto, de woudaap, de purperreiger en de doortrekkende zeearend. En door een verbeterde waterkwaliteit vinden we opnieuw meer dan vijftig vissoorten, waaronder de meivis, terug in de Schelde en haar bijrivieren.
foto Lippenbroek en Schelde (c) Yves Adams vilda
Toekomstgericht werken we aan noodzakelijke natte natuur
Beschermer tegen overstromingen. Buffer tegen droogte.
Het Sigmaplan beschermt Vlaanderen tegen over-stromingen van de Schelde en haar zijrivieren. Er wordt geïnvesteerd in stevigere en hogere dijken en een ketting van natuurlijke overstromingsgebieden in de riviervalleien.
Maar er gebeurt zoveel meer! De getijdennatuur met zijn slikken en schorren helpt de voedselketen en biodiversiteit van onze natuur herstellen. Wetlands bufferen dan weer grote voorraden CO2 door het in de bodem op te slaan in de vorm van organisch materiaal. En onze moerasgebieden zijn super belangrijk in de strijd tegen de droogteproblematiek tengevolge van de klimaatverandering.
De Scheldevallei is noodzakelijke natte natuur voor een biodiverse en duurzame toekomst!
foto Kruibeekse Polders (c) TOV
Beleef de Scheldevallei op en langs het water
Oevers verbonden door veren. Jaagpaden en dijken op maat van wandelaars en fietsers.
De jaagpaden en dijken trekken wandelaars en fietsers aan. En maar liefst 12 veren brengen je gratis van oever tot oever. Of neem DeWaterbus die de Polders van Kruibeke met Antwerpen verbindt. Je kan de Scheldevallei op talloze manieren op, in en naast het water beleven.
De Scheldevallei ligt centraal in Vlaanderen en is omringd door grote steden. Onze prachtige natuurclusters zijn dan ook vlot bereikbaar en toegankelijk.
foto Veer Bornem (c) Toerisme Scheldeland
Ontdek ons authentiek watergebonden erfgoed
Vol van verhalen over het leven met de Schelde en haar zijrivieren
De Scheldevallei gedijt op een geschiedenis bepaald door het ritme van het water. Hier duiken talloze verhalen op: over de overstromingen, scheepswerven, over vissers, steenbakkers, brouwers en veermannen, over die van de overkant…
Veel erfgoed is onlosmakelijk verbonden met de Schelde en haar zijrivieren. Hierbij horen uiteraard de (kunst)steden Antwerpen, Gent en Dendermonde met daartussen pittoreske dorpen, de abdijen van Hemiksem en Bornem, de kastelen van de Schelde, ... Ze herbergen schatten aan verhalen over het leven in deze regio doorheen de tijd.
foto Kasteel Marnix de Sainte Aldegonde (c) Philippe Roose
Nationaal Park Scheldevallei
Van een boeiende voorgeschiedenis met vele partners ...
tot een dynamische toekomst vol plannen!
Onze dynamische coalitie
Nationaal Park Scheldevallei bouwt voort op de bestaande coalitie van het strategisch project Rivierpark Scheldevallei. Deze gebiedscoalitie streeft naar een maximaal draagvlak en medeverantwoordelijkheid. Daarom vertrekken we vanuit een cultuur van samenwerking. We ervaarden dat door zo te werken we efficiënter en effectiever tot concrete resultaten komen. In de praktijk impliceert deze aanpak: extra aandacht voor ideeën van de partners, het verbinden van bottom-up ideeën, projectmatig werken en combineren van (financiële) mogelijkheden.
Onze steunpilaren op een rijtje:
- Onze 22 gemeenten en steden: Aalst, Antwerpen, Berlare, Boom, Bornem, Buggenhout, Dendermonde, Destelbergen, Gent, Hamme, Hemiksem, Kruibeke, Lebbeke, Niel, Puurs-Sint-Amands, Rumst, Schelle, Temse, Wetteren, Wichelen, Willebroek, Zele.
- Laarne geeft goedkeuring voor opname gronden Natuurpunt en Vlaamse overheid. Lokeren neemt niet deel maar geeft goedkeuring voor de opname van natuurgebied Molsbroek. Zodra er een akkoord is over Fase 2 van het landinrichtingsproject Moervaartvallei zal aan de gemeenten van de Moervaartvallei opnieuw gevraagd worden of ze wensen toe te treden tot Nationaal Park Scheldevallei.
- Onze 2 provincies: Oost-Vlaanderen en Antwerpen
- Onze terreinbeheerders en -eigenaars: Natuur en Bos, De Vlaamse Waterweg NV, Natuurpunt en vzw Durme
- Regionaal Landschap Schelde-Durme
- T.OP Dender, Nationaal Park Oosterschelde en Grenspark Groot-Saeftinghe met afspraken rond samenwerking
- Toerisme Oost-Vlaanderen, Toerisme Provincie Antwerpen, Toerisme Scheldeland, Toerisme Waasland, Toerisme Klein-Brabant en Toerisme Rupelstreek
- Bosgroepen Antwerpen Zuid, Antwerpen Noord en Oost-Vlaanderen Noord, Regionaal Landschap Rivierenland, WWF
- Domein van Bornem en vzw Historische Woonsteden (kasteel van Laarne) als poorten tot het Nationaal Park Scheldevallei.
- Vlaamse Unesco Commissie, IOED Schelde-Durme
- Intercommunales DDS
Onze dynamische plannen
Voor onze kandidatuur hebben we hard gewerkt aan heel wat plannen, die je hier kan downloaden. Een landschapsbiografie heeft als doel om de geschiedenis en actuele toestand van een gebied te beschrijven, verklaren en in een boeiend verhaal te gieten. De landschapsbiografie gaat vooraf aan en vormt mee het masterplan door alle bouwstenen klaar te zetten. Het masterplan schrijft vervolgens de visie en ambities voor de toekomst uit voor een langere termijn. In dit geval gaat het om een periode van 24 jaar. Het operationeel plan tenslotte vertaalt de ambities van het masterplan in concrete actiepunten voor de eerste 6 jaar van de werking van het Nationaal Park.
Deze kandidatuur tot erkenning als Nationaal Park wordt gesubsidieerd in het kader van de projectoproep Nationale parken, in opdracht van de Vlaamse Overheid
Cookie voorkeuren
Deze website gebruikt cookies om je een betere bezoekerservaring te bieden.
Bepaal hier welke soort cookies je toestaat.