Op naar de Grote Vlaamse Vernatting
Wetlands4Cities is een project van Natuurpunt dat op een aantal plaatsen in Vlaanderen een extra impuls wil geven aan waterrijke natuur in verstedelijkte gebieden. Dat gaan ze doen door het herstellen en inrichten van bestaande en nieuwe wetlands.
Een stedelijke wetland is een gebied met voornamelijk natte natuur dat dichtbij een stad gelegen is. Wetlands staan onder grote druk door bebouwing, ophoging, rechttrekken van beken en rivieren. Nochtans hebben ze een zeer belangrijke rol te spelen. Ze zijn een belangrijk onderdeel in de strijd tegen de droogte en de klimaatopwarming in Vlaanderen. Een wetland slaat C02 op en het buffert (regen)water bij overvloedige regenval. Het water krijgt de tijd om te infiltreren in de bodem waardoor de grondwatertafel wordt aangevuld en het sponseffect versterkt wordt. Daarnaast zorgen stedelijke wetlands voor verkoeling op hete zomerdagen en kunnen ze een belangrijke schakel vormen in het versterken van de biodiversiteit. Ze spelen een rol bij de waterzuivering en ze geven de stadsbewoner recreatieruimte.
Foto: Moerasbos Kruibeekse Polders (c) Vilda
Wetlands4Cities
Natuurpunt startte vorig jaar een nieuw project samen met Ecover: Wetlands4Cities. Het doel is om stedelijke wetlands verder te gaan ontwikkelen in Vlaanderen en deze in te zetten als natuurlijke klimaatbuffers om zo de effecten van de klimaatverandering in en rond steden tegen te gaan.
Wetlands4Cities omvat projectgebieden over heel Vlaanderen gelegen vlakbij of in centrumsteden. Twee daarvan vind je terug in ons Rivierpark Scheldevallei: Meirdam in Dendermonde en de Hobokense polder in Antwerpen, ... Deze gebieden willen we met Natuurpunt in samenwerking met de lokale partners verder ontwikkelen en inrichten als stedelijk wetland.
Foto: Paardeweide wetland (c) Vilda
Wetlands zijn zowel spons, koelkast als koolstoftank. Onmisbaar in een wereld waar we als de bliksem werk moeten maken van kostenefficiënte oplossingen om ons voor te bereiden op een verstoord klimaat.
Eerste realisaties in Hobokense polder
Uit het CurieuzeNeuzen in de Tuin-onderzoek van de Universiteit Antwerpen uit 2021 blijkt dat we in natte natuurgebieden een zeer groot volume aan water kunnen bufferen. Zo werd in het Mechels Broek tussen 1 mei en 30 september niet minder dan 169,6 miljoen liter water gebufferd. Maar veel van deze wetlands hebben ook steeds vaker te maken met droogte. Zo vielen in de Hobokense polder de voorbije jaren meerdere plassen droog en daar wil Natuurpunt iets aan doen. Dit gebied wordt zo het eerste pilootgebied waar Natuurpunt concreet actie onderneemt in een stedelijk wetland.
De Hobokense polder moet de komende jaren extra water bufferen uit de omgeving en het gebied weerbaarder maken tegen lange droogteperiodes door extra water te laten infiltreren. Zo is het de bedoeling om niet vervuild oppervlaktewater uit de aangrenzende Leiegracht naar het gebied te transporteren. Op deze wijze wordt zowel de verdroging in het natuurgebied aangepakt als een (deel van een) oplossing aangereikt voor te hoge piekdebieten op de Grote Leigracht/nieuwe regenwatergracht. Een lange pijpleiding zal water transporteren uit de Grote Leigracht naar een hoger gelegen zone in het natuurgebied om het daar te laten infiltreren. Op deze wijze wordt het lokale grondwatersysteem aangevuld en wordt het maximale winterpeil elk jaar gegarandeerd. Bovendien zullen hoge grondwaterpeilen langer aanhouden en zullen de plassen en moerassen tot in de zomer waterhoudend zijn. In droge periodes met lage grondwaterpeilen kan een groot deel van piekdebieten effectief geborgen worden.
Op naar de Grote Vlaamse Vernatting
Dat we dringend aan de slag moeten met kostenefficiënte oplossingen voor een klimaatrobuuste leefomgeving wordt gelukkig niet meer ontkend. Met een wereldwijd verlies van 35 % sinds 1970 zijn ze ons meest bedreigde ecosysteem, dat drie keer sneller verdwijnt dan bossen. Ook het Vlaams regeerakkoord erkent voor het eerst de weldaden (zogenoemde ecosysteemdiensten) van natte natuur. Broodnodig, want een studie van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) heeft aangetoond dat Vlaanderen liefst 75% van zijn wetlands verloor in de afgelopen 60 jaar. Is daarmee de kans voor een natuur- en waterrijke toekomst in Vlaanderen verkeken? Gelukkig niet. Hetzelfde INBO schat het potentieel voor herstel op 147.000 ha. Een derde hiervan, zo’n 49.000 ha, ligt in een groene bestemming of Natura2000-gebied. Het speelveld ligt dus open om de komende jaren een forse inhaalbeweging te maken. Naast de noodzakelijke focus op bebossing, zou er vanaf nu minstens evenveel grinta aan de dag gelegd moeten worden om het tijdperk van grote Vlaamse vernatting in te luiden. Met Rivierpark Scheldevallei en onze unieke zoetwatergetijdengebieden kunnen we hier een pioniersrol vervullen.
Bronnen: teksten Lander Wantens (Wetlands4Cities) en Robin Verachtert (Natuurpunt Beleid)